ATEX مخفف عبارت ATmosphere Explosible می باشد. اتکس یک استاندارد اروپایی در رابطه با تجهیزات و سیستم های الکتریکی یا مکانیکی ضد انفجار است. این تجهیزات در مناطق پرخطر (Hazardous Area) استفاده می شوند. منطقه پرخطر به منطقه ای گفته می شود که امکان بروز آتش سوزی و انفجار بر اثر وجود گازها، سیالات یا غبار های قابل اشتعال وجود دارد. لذا بایستی در اینگونه مناطق از تجهیزاتی استفاده نمود که سبب بروز حادثه نشوند.
در استاندارد اتکس، محیط های صنعتی از لحاظ خطر وقوع آتش سوزی و انفجار، به چند دسته تقسیم می شوند. به هر دسته از این منطقه ها اصطلاحا زون گفته می شود. به هر تجهیز طبق استاندارد اتکس یک کد اختصاص داده می شود که مشخص می کند آن تجهیز در چه مناطق و کاربرد هایی می تواند استفاده شود.
ساختار مارکینگ ضد انفجار از چپ به راست :
|
سطح حفاظت
|
کلاس دمایی
|
گروه گازی یا ذرات
|
نوع حفاظت ضد انفجاری
|
دسته بندی کالای ضد انفجار
|
دسته بندی منطقه انفجاری
|
آرم Hexagon
|
|
(6)
|
(5)
|
(4)
|
(3)
|
(2)
|
(1)
|
|
دسته بندی مناطق
- گروه I : معادن
- گروه II : مناطق سطحی شامل مناطق onshore) و offshore)
-2 دسته بندی کالای ضد انفجار
- گازها : 1Gگازهایی که در زون صفر قرار می گیرند ، 2G گازهایی که در زون 1 قرار می گیرند، 3G گازهایی که در زون 2 قرار می گیرند.
- گرد و غبار : 1Dذراتی که در زون صفر قرار می گیرند ، 2D ذراتی که در زون 1 قرار می گیرند ، 3D ذراتی که در زون 2 قرار می گیرند.
-3 نوع حفاظت
- Ex e حفاظت افزایش یافته
- Ex d حفاظت مربوط به محفظه های غیر قابل اشتعال
- Ex i ایمنی ذاتی
- Ex p حفاظت مربوط به محفظه های تحت فشار
- Ex q حفاظت مربوط به تجهیزات پر شده با پودر
- Ex o حفاظت از تجهیزات از طریق غوطه وری در مایعات غیر قابل اشتعال
- Ex nA حفاظت مربوط تجهیزات ضد جرقه
- Ex nC حفاظت مربوط به تجهیزات جرقه زننده محصور شده
- Ex nR حفاظت مربوط به محفظه محدود شده جهت جلوگیری از ورود گازها و بخارات اشتعال زا
- Ex m حفاظت از تجهیزات بوسیله کپسوله سازی
- Ex t تجهیزات محافظت شده در برابر گرد و غبار قابل اشتعال
-4 گروه گازی / ذرات
- گروه گازها : (II) شامل IIA گازمتان ، IIB اتیلن، پروپان، بوتان ، IIC استیلن، H2s،
- گازهای خاص : بطور مثال هیدروژن که بصورت IIB+H2 درج می گردد
- گروه ذرات(III) :شامل IIIA فیبرها یا رشته های قابل اشتعال ،IIIB ذرات یا غبارهای غیررسانا مانند گوگرد، آرد گندم ، آرد چوب ، ذرات دارو و ... ،IIIC ذرات یا غبارهای رسانا مانند بخارات فلزات
5- کلاس دمایی
کلاس های دمایی مربوط به گازها از T1 تا : T6 با توجه به قرار گرفتن بیشینه دمای سطح تجهیزات یا Maximum surface temperature در هر یک از محدوده های دمایی بیان شده در جدول بالا ، کلاس دمایی متناظر با همان محدوده ، تعیین می شود ، بعنوان نمونه تجهیزی که دارای دمای ماکزیمم سطحی کوچکتر یا مساوی 100 درجه سلسیوس است، در کلاس دمایی T5 قرار می گیرد.
کلاس های دمایی مربوط به گرد و غبار از محدوده کمتر از 85 درجه تا محدوده کمتر از 450 درجه سلسیوس : برای درج بیشینه دمای سطحی برای ذرات ، به جای کلاس دمایی که در گازها استفاده می شود، مستقیما دمای سطحی تجهیز در بدترین شرایط عملیاتی (که غالبا حالت full load در ماکزیمم دمای محیط است) ، نوشته می شود . مثلا اگر دمای سطحی یک تجهیز در محیط گرد و غبار ، در حالتی که در حال کار کردن ، در شرایط ماکزیمم عملیاتی است، برابر با 180 درجه سلسیوس باشد، همان دمای 180 درجه ، در مارکینگ نوشته می شود .
6- سطح حفاظت
سطح حفاظت تجهیزات برای محیط های گازی
- Ga - سطح حفاظت تجهیزات قرار گرفته در زون صفر
- Gb - سطح حفاظت تجهیزات قرار گرفته در زون یک
- Gc - سطح حفاظت تجهیزات قرار گرفته در زون دو
سطح حفاظت تجهیزات برای محیط های گرد و غبار
- Da - سطح حفاظت تجهیزات قرار گرفته در زون صفر
- - Dbسطح حفاظت تجهیزات قرار گرفته در زون یک
- - Dcسطح حفاظت تجهیزات قرار گرفته در زون دو